Powstania śląskie
Trzy konflikty zbrojne na Górnym Śląsku, jakie miały miejsce w latach 1919-1921 między ludnością polską i niemiecką. Odbyły się one w okresie formowania się państwa polskiego po zakończeniu I wojny światowej.
Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach
I powstanie śląskie
I powstanie pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka wybuchło samorzutnie 16 sierpnia1919 w związku z aresztowaniem śląskich przywódców Polskiej Organizacji Wojskowej i niezadowoleniem ludności polskiej z terroru i represji niemieckich, których przejawem była m.in. masakra w Mysłowicach. Powstanie objęło głównie powiaty pszczyńskie i rybnicki oraz część okręgu przemysłowego.
Powstańcy
Powstanie stłumione zostało przez Niemców do 26 sierpnia1919 roku. Rząd Polski, który był zaangażowany militarnie w wojnę polsko-bolszewicką, powstania nie mógł poprzeć. Jedynym celem, jaki osiągnięto, było zmuszenie władz niemieckich do ogłoszenia amnestii, zaś na obszarze plebiscytowym wciąż panowały siejące terror liczne bojówki.
II powstanie śląskie
II powstanie pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka i Wojciecha Korfantego wymierzone było w niemiecką dominację we władzach administracyjnych i bezpieczeństwa. Wybuchło po licznych aktach terroru wymierzonych w Polaków na Śląsku, w tym zamordowanie dr Andrzeja Mielęckiego. Niemal od razu objęło swym zasięgiem cały obszar Górnego Śląska.
Komisja Międzysojusznicza zażądała wstrzymania walk, ale Korfantemu udało się uzyskać dostęp Polaków do tymczasowej administracji, likwidację znienawidzonej przez Polaków niemieckiej policji Sipo oraz udział w nowych organach bezpieczeństwa. W ten sposób cele powstania zostały osiągnięte, zaś Polacy uzyskali znacznie lepsze warunki do kampanii przed plebiscytem.
plakat z czasów plebiscytu
III powstanie śląskie
III powstanie, pod wodzą Wojciecha Korfantego, miało na celu poprawę niekorzystnego dla Polaków wyniku Plebiscytu na Górnym Śląsku. Na mocy postanowień traktatu wersalskiego, decyzję do jakiego państwa należeć będzie Górny Śląsk, oddano w ręce ludności mającej się wypowiedzieć w 1921 w plebiscycie. Większość ludności (59,6%) opowiedziała się za Niemcami. Duże znaczenie dla wyników plebiscytu miały głosy Niemców pochodzenia Śląskiego, którzy w chwili głosowania mieszkali poza Górnym Śląskiem.
III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. i było największym zrywem powstańczym Ślązaków w XX wieku. W jego trakcie powstańcy opanowali obszar prawie do Linii po czym nastąpił kontratak nieniecki, ustabilizowanie sytuacji i zawieszenie broni. Rząd polski ponownie nie poparł zdecydowanie powstania. W 1922 roku podpisano w Genewie konwencję w sprawie Śląska, według której obszar przyznany Polsce powiększony został do ok. 1/3 spornego terytorium. Konwencja była korzystna dla Polski jeśli chodzi o istniejące na nim obiekty przemysłowe. Polsce przypadło 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla. Na obszarze przyznanym Polsce mieszkało 739 tyś. Polaków i 260 tyś. Niemców. Natomiast po stronie niemieckiej 532 tyś. mieszkańców stanowili Polacy a 637 tyś. Niemcy.
Pododdział powstańczy w Rybniku.
Na zdjęciu widoczni ochotnicy z karabinami z okresu III powstania śląskiego.